Tinh hoa trong nghệ thuật chạm khắc dân gian Việt Nam

Nói tới nghệ thuật tạo hình dân gian Việt Nam, người ta thường nghĩ ngay đến chạm khắc, trang trí trên sập gụ, tủ chè. Thế nhưng, bên cạnh đó nền nghệ thuật chạm khắc dân gian đồ sộ của người Việt còn được lưu giữ trên các ngôi đình, chùa, đền. Nằm rải rác ở mỗi làng quê vây quanh bởi luỹ tre xanh thầm lặng. Mà cho đến ngày nay chúng vẫn là những gì tinh tuý nhất góp phần tạo nên bản sắc văn hoá Việt Nam.

Nghệ thuật chạm khắc dân gian Việt Nam

Nghệ thuật chạm khắc dân gian của người Việt rất đa dạng, độc đáo. Và luôn song hành với chạm khắc chính thống (hay chạm khắc bác học), tức nghệ thuật chạm khắc phục vụ cho cung đình, cho tầng lớp quý tộc.

Nghệ thuật chạm khắc dân gian và nghệ thuật chạm khắc chính thống không có sự phân định rõ rệt. Có chăng chỉ ở những chi tiết rất nhỏ. Như hình tượng con rồng gắn với vua chúa thì có 5 móng biểu hiện quyền hành của vua với 5 phương. Còn con rồng trong dân gian gắn với vũ trụ, với những ước vọng của người dân nên chỉ có từ 4 móng trở xuống… Hệ tư tưởng phong kiến thống trị có ảnh hưởng rất lớn đến nghệ thuật chạm khắc. Nhưng khi ảnh hưởng của nó đã suy giảm thì nghệ thuật dân gian lại nở rộ.

Khác với các loại hình nghệ thuật khác như dân ca, tục ngữ ca dao được thể hiện bằng lời nói. Chạm khắc dân gian không thể hiện qua lời nói mà được thể hiện ở những hình chạm hoa văn. Về những biểu hiện của tự nhiên, của cuộc sống và những sinh hoạt thường ngày của người dân được thể hiện một cách rõ nét. Ta có thể nhận thấy nghệ thuật chạm khắc dân gian có một lịch sử phát triển khá phong phú với những hình tượng độc đáo về thiên nhiên. Về con người Việt Nam từng thời kỳ dưới dạng thần linh hay con người thế tục. Từ thời sơ sử đến thời Lý-Trần, Mạc, Nguyễn… Mỗi thời kỳ họa tiết chạm khắc lại mang một phong cách đặc trưng riêng.

Các chủ đề trong chạm khắc dân gian Việt Nam

Vào thế kỷ 17, 18 chạm khắc dân gian phát triển khá mạnh và phổ biến. Với những chất liệu như gỗ, đá, đồng… Một loại hoa văn hầu như không thể thiếu vắng trên các bia đá thời kỳ này là hình hoa dây kiểu tay mướp leo. Ngoài ra còn có những hình hoa lá, cây cỏ, chim muông… Tạo nên không khí sinh động và vui nhộn.

Hoa văn, cây cỏ là đề tài xuyên suốt trong nghệ thuật tạo hình của người Việt. Sự hỗ trợ của cây cỏ đã làm cho ngôi đền, ngôi chùa, ngôi đình cổ trở nên ấm áp hơn, linh thiêng hơn. Cây cỏ trong tạo hình của thời nào cũng vậy, nó phản ánh đúng tư tưởng, tình cảm của người đương thời. Phản ánh những mơ ước cháy bỏng về một cuộc sống yên bình, no đủ.

Trong trang trí, tính chất dân dã thể hiện qua đề tài con người là sâu đậm nhất. Hầu như trong bất kể hình thức nào tính chất đó cũng được bộc lộ rõ ràng. Và khi đi vào cuộc sống thường nhật như: cảnh đánh cờ, chèo thuyền, đấu vật, ôm gà… Tất cả đều nói lên một giá trị điêu khắc rõ rệt. Với các khối được diễn tả căng no đủ trong một hình thức đơn giản, khái quát cao. Thể hiện tinh thần vui chơi, hồn hậu của truyền thống dân tộc.

Một số sản phẩm tranh chạm đồng dát – mạ vàng tại Mạ vàng Sao Mai