Nói đến trường phái “Truyền thần”, đã có hàng triệu tác phẩm và bài phân tích về dòng tranh này. Chỉ cần có năng khiếu, nơi đào tạo chất lượng và sự khổ luyện, không khó để trở thành một họa sĩ vẽ truyền thần thành công. Điều đó gợi lên câu hỏi cho giới làm nghệ thuật: “Phải chăng hai chữ “Truyền thần” chỉ giới hạn trên giấy và bút vẽ”?.

Khó mà giải đáp cụ thể một vấn đề mới bằng những kiến thức cũ. Sự tìm tòi, thể nghiệm và khám phá của nghệ sĩ là yếu tố hàng đầu nhưng chất lượng cảm thụ từ giới mộ điệu mới thực sự quyết định. Đó là giá trị Tranh chân dung đồng khắc mạ vàng – một dòng sản phẩm mới mẻ và độc đáo đến từ Mỹ thuật Sao Mai. Một thị trường tiềm năng đang còn bỏ ngỏ Ở Việt Nam hiện nay chưa có cơ sở làm tranh đồng khắc mạ vàng đạt đến trình độ tinh xảo cao. Tuy nhiên, ở mảng tranh chân dung lại chưa có tác phẩm hay tên tuổi nào xuất hiện.

Thường thì chỉ tầng lớp trung lưu trở lên, đủ điều kiện về thu nhập và trình độ thẩm mỹ mới quan tâm đến dòng tranh này. Ý tưởng tranh khắc chân dung mạ vàng chưa được hiện thực hóa cũng là có lý do. Để kiểm chứng điều đó, nghệ nhân Phạm Hoàng Điệp – chủ thương hiệu Mỹ thuật Sao Mai đến các phòng tranh, viện bảo tàng và cả làng nghề từ Bắc vào Nam.

Suốt hành trình anh nhận ra đề tài chân dung không hề thiếu trong lĩnh vực hội họa, điêu khắc hay nhiếp ảnh nhưng vắng bóng tranh khắc mạ vàng. “Ngay cả trên thế giới, tranh khắc chân dung mạ vàng cũng đang chiếm tỉ lệ vô cùng nhỏ” – anh Điệp chia sẻ. Giá trị sang trọng, đẳng cấp của tranh đồng khắc mạ vàng được nhìn qua nhiều góc độ. Nó đạt đến mức cao nhất về sự tối giản số lượng chất liệu, màu sắc và công đoạn. Tuy nhiên, ý tưởng đề tài, thời gian và công phu của người nghệ nhân đầu tư vào không hề nhỏ.

Anh Điệp phân tích “Dòng tranh này nâng tầm đẳng cấp không gian sống từ đường nét, bố cục, chủ đề cho đến vị trí lắp đặt chứ không chỉ là giá trị tiền bạc!”. Trường phái “Truyền thần” đòi hỏi người nghệ sĩ phải nêu bật được cái hồn, cái thần thái của người được vẽ thông qua tác phẩm hội họa. Ở trình độ cao, đó là sự phối hợp giữa khiếu thẩm mỹ, kỹ năng khéo léo của đôi tay và một phần sự trợ giúp từ các công cụ vẽ. Ở tranh chân dung đồng khắc mạ vàng, chất “Truyền thần” được tái hiện dưới một hình thức khác độc đáo và chuyên biệt hơn. Đẳng cấp tranh đến từ chiều sâu chân dung.

Gần 20 năm hoạt động tại TP.HCM, Mỹ thuật Sao Mai là một thương hiệu có tiếng trong ngành làm tranh đồng khắc mạ vàng. Bản thân nghệ nhân Phạm Hoàng Điệp còn sở hữu nhiều tác phẩm hội họa chân dung được giới am hiểu yêu thích. Sự kết hợp hai lĩnh vực này đối với anh vừa mang cảm xúc của người làm nghệ thuật vừa là sự tò mò của nhà phát minh. Anh Điệp hiện là người tiên phong ở Việt Nam tiếp cận trường phái mới này.Tác phẩm thành công đầu tiên đã đưa nghệ nhân Phạm Hoàng Điệp chạm đến một triết lý nghệ thuật mới. Nó đến từ biểu cảm không theo thông lệ anh vẫn thường quan sát khách hàng. Anh Điệp xúc động hồi tưởng: “Bắt gặp nét mặt sửng sốt ngạc nhiên của một khách hàng khó tính khi nhìn thấy bức chân dung của mình – khoảnh khắc đó mình nhận ra tác phẩm đã chạm tới điều thiêng liêng nhất nơi lòng người!”.

Con người vốn có sự gắn kết mạnh mẽ với chân dung thể hiện trạng thái hoàn hảo nhất từ thần thái đến cảm xúc của mình. Nhiếp ảnh có thể nắm bắt điều đó trong một giây phút xuất thần bất chợt. Ở hội họa, độ khó cao hơn, gắn liền với mỹ cảm và năng lực đôi tay người vẽ. Còn lột tả được chiều sâu, nét truyền thần chân dung nhân vật bằng phương thức mạ vàng trên chất liệu đồng khắc là điều chưa ai từng thử. Phần thưởng của người làm nghệ thuật chưa hẳn đến từ tiền bạc. Có khi, nó bật ra từ sự rung động biểu cảm của những người vốn ít thể hiện cảm xúc lúc đón nhận tác phẩm. So với đề tài cây cỏ, chim muông, chất sang trọng, quý phái của dòng tranh này nằm ở sự tương phản. Anh Điệp khẳng định: “Càng ít đường nét – mảng khối vẫn thể hiện trọn vẹn biểu cảm phong phú của chân dung nhân vật, đó là thành công!” Bước đến chân trời nghệ thuật không giới hạn.

Là người đi đầu nên đối với nghệ nhân Phạm Hoàng Điệp mọi thứ đều hoàn toàn mới. Tìm tòi, sáng tạo cách thức và tích lũy kinh nghiệm thực tế là cách anh hoàn thiện tay nghề qua từng tác phẩm. Thậm chí, anh còn tự nghiên cứu chế tạo một thiết bị chuyên dụng riêng phục vụ công việc. Anh nói vui: “Người khác có sẵn công cụ để sáng tạo nghệ thuật, còn mình thì sáng tạo công cụ trước rồi mới làm nghệ thuật!”. Phần mạ vàng là công đoạn quyết định toàn bộ giá trị bức tranh. Nó thể hiện sự tổng hòa và cân bằng bố cục giữa các mảng đậm nhạt, nét thanh – nét mảnh, tính mềm – tính cứng. Ngay cả trên một đường nét – mảng miếng cũng có sự chuyển tiếp giữa các sắc thái  kể trên. Anh Điệp phân tích “Biểu cảm, thần thái, cốt cách chân dung được chăm chút trên từng chi tiết sao cho bức tranh được hoàn hảo nhất!”.

Tuy nhiên, thách thức nhất vẫn là khâu chạm khắc đường nét. Người thực hiện phải kết hợp cả hai bàn tay với chuyển động toàn cơ thể, nhất là với các chi tiết có độ uốn lượn phức tạp. Việc đi một nét mới nối tiếp đường nét trước nếu không đủ khéo léo sẽ làm vết khắc lệch độ nông – sâu, dày – mỏng, mất sự tính tự nhiên.

Anh Điệp kể: “Nhiều tác phẩm đã hoàn thành đến 99% chỉ sai một nét cuối mình vẫn phải bỏ như thường!”. Vì chất tinh xảo và độ khó thao tác cao nên anh Điệp cũng không thể khẳng định mình đã vượt qua hết những “cái đỉnh” cao nhất trong nghề. Anh đúc kết: “Chân dung là đề tài vô tận nên làm sao khắc họa được chiều sâu biểu cảm với số đường nét càng ít, càng đơn giản mới là thử thách thực sự với mình!”. Phản hồi tích cực cho một số tác phẩm đầu tay vừa qua là tín hiệu phấn khởi để anh Điệp tiếp tục gắn bó và phát triển dòng tranh đồng khắc chân dung mạ vàng trong thời gian sắp tới.

Một vài hình ảnh điển hình tranh Chân dung Nghệ nhân Phạm Hoàng Điệp – chủ thương hiệu Mỹ thuật Sao Mai đã thực hiện.

Bức chân dung bằng đồng được nghệ nhân Phạm Hoàng Điệp đích thân thực hiện. Tác phẩm được kết hợp giữa thủ công truyền thống với công nghệ hiện đại. Bức tranh được chạm khắc tinh xảo bằng mũi khoan kim cương máy cầm tay, sau đó mạ vàng 24k, thực hiện trên chất liệu đồng, và khắc sau khi lên một lớp sơn trên bề mặt đồng. Tổng thể tác phẩm thể hiện được nét đẹp mỹ thuật, thần thái, nụ cười của nhân vật, độ bền của chất liệu và tính chuẩn xác của ứng dụng công nghệ cao.

Chân dung ông Hạnh Nguyễn – Chủ tịch Tập đoàn Liên Thái Bình Dương.

• Nguồn bài viết từ báo https://thegioikhoinghiep.net/